Dầu khí – Trụ cột giữ vững nền kinh tế Nga giữa biến động
Vào ngày 7/2, dữ liệu về tăng trưởng kinh tế năm 2024 của Nga đã được công bố, cho thấy một bức tranh rõ nét hơn về những yếu tố đang giúp nền kinh tế nước này duy trì ổn định. Trong đó, dầu mỏ và khí đốt tiếp tục đóng vai trò quan trọng, được ví như hai “lá phổi” giúp nền kinh tế Nga vận hành bất chấp các lệnh trừng phạt từ phương Tây. 
Hình minh họa
Dầu khí – Xương sống của kinh tế Nga
Nga hiện là một trong ba quốc gia khai thác dầu lớn nhất thế giới, bên cạnh Ả Rập Xê Út và Mỹ. Ngành dầu khí chiếm một tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Nga, đóng góp gần một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu. Trước khi xung đột Ukraine nổ ra và phương Tây áp đặt lệnh trừng phạt, dầu khí đã chiếm tới 46% ngân sách nhà nước Nga vào năm 2021, mang lại nguồn thu ngoại tệ quan trọng.
Mặc dù chịu sức ép từ các biện pháp trừng phạt, xuất khẩu dầu khí của Nga vẫn duy trì tương đối ổn định. Mức giảm chủ yếu đến từ sự sụt giảm nhu cầu than đá, trong khi xuất khẩu dầu và khí đốt vẫn đảm bảo được sản lượng.
Có hai yếu tố chính giúp Nga giữ vững thị phần dầu khí. Thứ nhất, các lệnh trừng phạt chưa đủ mạnh mẽ để triệt tiêu nền kinh tế Nga. Phương Tây gặp khó khăn trong việc áp đặt các biện pháp mạnh tay hơn, do lo ngại giá năng lượng toàn cầu tăng vọt. Thứ hai, Nga đã chuyển hướng thị trường xuất khẩu. Trước đây, Nga chủ yếu cung cấp dầu khí cho châu Âu, nhưng hiện nay, trọng tâm đã dịch chuyển sang châu Á, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ, hai khách hàng lớn nhất của Moscow.
Ngoài ra, chính phủ Nga đã tăng thuế xuất khẩu dầu khí để bù đắp phần thiệt hại từ thị trường phương Tây. Tuy nhiên, về lâu dài, các nền kinh tế phương Tây đang từng bước giảm phụ thuộc vào dầu khí Nga, tạo ra thách thức lớn đối với Moscow.
Những thách thức đang hiện hữu
Dù xuất khẩu dầu khí vẫn giúp Nga duy trì nền kinh tế, nhưng các lệnh trừng phạt đang bắt đầu tác động mạnh hơn, đặc biệt là với ngành dầu mỏ.
Phương Tây đã áp mức giá trần 60 USD/thùng đối với dầu Nga, khiến Moscow phải tìm cách thích ứng. Để đối phó, Nga sử dụng một đội tàu chở dầu “bóng ma” – bao gồm những con tàu cũ, không đăng ký chính thức, nhằm tiếp tục giao dịch với các đối tác quốc tế. Theo một số báo cáo, khoảng 90% lượng dầu thô Nga được bán trên mức giá trần này, giúp Nga thu về hàng tỷ USD mỗi năm.
Kịch bản tương lai
Cục diện thị trường dầu khí có thể thay đổi đáng kể nếu các chính sách năng lượng toàn cầu có sự điều chỉnh, đặc biệt là từ Mỹ. Một trong những yếu tố có thể tác động đến giá dầu trong thời gian tới là chính sách năng lượng của Mỹ, nếu có sự thay đổi về lãnh đạo.
Nếu Mỹ kêu gọi các quốc gia xuất khẩu dầu lớn như Ả Rập Xê Út tăng sản lượng, giá dầu có thể giảm mạnh. Khi đó, Nga buộc phải bán dầu với giá thấp hơn để duy trì thị phần, làm giảm đáng kể nguồn thu từ dầu khí – vốn là nguồn tài chính quan trọng giúp Moscow duy trì nền kinh tế và chi tiêu quốc phòng.
Hiện nay, kinh tế Nga vẫn đang được hỗ trợ nhờ chi tiêu cho quốc phòng. Tuy nhiên, nếu giá dầu sụt giảm kết hợp với sức ép từ xung đột và trừng phạt kinh tế, Moscow có thể đối mặt với những thách thức lớn trong việc duy trì ngân sách và tăng trưởng kinh tế trong dài hạn.
