BRICS thách thức Petrodollar: Hướng tới một hệ thống tài chính đa cực
Sự thống trị của petrodollar trên thị trường dầu mỏ toàn cầu đang dần bị lung lay khi BRICS thúc đẩy giao dịch bằng nội tệ, mở ra một kỷ nguyên mới cho tài chính quốc tế. Động thái này không còn là lý thuyết mà đang diễn ra trên thực tế, khi ngày càng nhiều thỏa thuận thương mại phi đô la được thiết lập, giúp các nền kinh tế thuộc BRICS giành lại chủ quyền tài chính.
BRICS thách thức Petrodollar: Hướng tới một hệ thống tài chính đa cực. (Ảnh: Independent Media)
BRICS và sự chuyển dịch khỏi USD trong thương mại dầu thô
Sự thay đổi trong giao dịch dầu không chỉ xuất phát từ lợi ích kinh tế mà còn mang tính địa chính trị. Các lệnh trừng phạt từ phương Tây vào năm 2022 buộc Nga phải sử dụng ruble, nhân dân tệ và rupee để bán dầu. Hệ quả là, từ năm 2022 đến 2023, khoảng 78% lượng dầu Nga xuất khẩu sang Trung Quốc và Ấn Độ được thanh toán bằng nội tệ, tăng mạnh so với mức 32% của năm 2021.
Là nhà nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới, Trung Quốc đang dẫn đầu xu hướng này bằng cách khuyến khích thanh toán bằng nhân dân tệ. Các quốc gia xuất khẩu dầu lớn như UAE và Nga hiện có thể giao dịch trực tiếp bằng nhân dân tệ thông qua Sàn giao dịch Dầu khí Thượng Hải, giúp giảm sự phụ thuộc vào USD. Đây là một phần trong chiến lược dài hạn của Trung Quốc nhằm quốc tế hóa đồng nhân dân tệ và giảm ảnh hưởng từ chính sách tiền tệ Mỹ.
BRICS+ mở rộng ảnh hưởng trên thị trường dầu thô
Việc BRICS mở rộng thêm các thành viên mới như Ả Rập Xê Út, UAE, Iran và Ai Cập đã củng cố sức mạnh của khối này trên thị trường dầu mỏ. Với vị thế là nhà sản xuất dầu lớn thứ hai thế giới, Ả Rập Xê Út từng để ngỏ khả năng giao dịch dầu bằng nhân dân tệ – một động thái có thể làm thay đổi cấu trúc thương mại toàn cầu.
Iran, vốn chịu nhiều lệnh trừng phạt tài chính từ phương Tây, từ lâu đã thực hiện thanh toán phi USD thông qua các giao dịch hàng đổi hàng và sử dụng nội tệ. UAE, với vai trò là trung tâm năng lượng quan trọng, cũng đang tích cực thúc đẩy thương mại dầu phi đô la. Nhờ sự gia nhập của các thành viên mới, BRICS+ hiện kiểm soát hơn 40% trữ lượng dầu khí toàn cầu, gia tăng quyền lực đáng kể trong ngành năng lượng.
Tác động chiến lược và tài chính
Giảm hiệu quả của các lệnh trừng phạt Mỹ
Bằng cách giao dịch dầu bằng nội tệ, các quốc gia BRICS có thể hạn chế tác động của các lệnh trừng phạt tài chính từ Mỹ. Điều này cho phép họ tự chủ hơn trong chính sách kinh tế và giảm bớt sự kiểm soát của Washington đối với các giao dịch thương mại toàn cầu.
Suy giảm vị thế của USD trong dự trữ ngoại hối
Nếu ngày càng nhiều giao dịch dầu được thanh toán bằng nhân dân tệ, ruble hay rupee, nhu cầu nắm giữ USD trong dự trữ ngoại hối toàn cầu sẽ giảm dần. Các ngân hàng trung ương có thể đa dạng hóa tài sản dự trữ, làm suy yếu vị thế của USD như đồng tiền dự trữ chính của thế giới.
Củng cố hệ thống tài chính
Ngân hàng Phát triển Mới (NDB) do BRICS dẫn dắt đang tài trợ ngày càng nhiều dự án bằng nội tệ, giúp giảm phụ thuộc vào các tổ chức tài chính do phương Tây kiểm soát như Ngân hàng Thế giới (WB) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
Thách thức và phản ứng từ Mỹ
Dù xu hướng phi đô la hóa trong thương mại dầu mỏ ngày càng rõ rệt, quá trình này vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Hiện tại, hơn 58% dự trữ ngoại hối toàn cầu vẫn được nắm giữ bằng USD, cho thấy đồng bạc xanh vẫn đóng vai trò quan trọng trong thương mại và tài chính quốc tế.
Hạ tầng tài chính hỗ trợ giao dịch phi USD, bao gồm thanh khoản thị trường và hệ thống thanh toán liên ngân hàng, vẫn đang được BRICS phát triển. Trong khi đó, Mỹ đã úp mở khả năng áp dụng các biện pháp thuế quan hoặc trừng phạt đối với những quốc gia dần chuyển dịch khỏi hệ thống petrodollar. Tuy nhiên, BRICS đang chủ động giảm thiểu rủi ro này bằng cách thiết lập quan hệ thương mại mới và xây dựng hệ thống thanh toán thay thế.
Kỷ nguyên mới trong định giá dầu mỏ
Sự trỗi dậy của BRICS+ và xu hướng thanh toán dầu phi USD đang tạo ra một trật tự tài chính mới, nơi petrodollar không còn giữ thế độc tôn. Dù USD sẽ không biến mất khỏi thương mại dầu mỏ ngay lập tức, nhưng sự dịch chuyển này đang mở đường cho một hệ thống tài chính đa cực, giúp nhiều quốc gia nâng cao quyền tự chủ kinh tế và giảm thiểu rủi ro từ các biến động tài chính toàn cầu.
Trong bối cảnh thị trường năng lượng thế giới đang tái định hình, các quốc gia thuộc Nam Toàn Cầu có thể hưởng lợi từ việc giảm sự phụ thuộc vào USD, từ đó củng cố nền kinh tế và mở rộng ảnh hưởng trên trường quốc tế.
